Erika Van Tielen praat voor Licht voor de Wereld met Daisy Godts, orthoptiste aan het Universitair Ziekenhuis van Antwerpen. Ze hebben het over haar bijzonder nuttige werk als orthoptiste en haar missies voor Licht voor de Wereld. Een leerrijk gesprek met een gedreven vrouw.
Erika van Tielen
“Dag Daisy, welkom. Waar werk jij precies?”
Daisy Godts
“Ik werk al 30 jaar in het Universitair Ziekenhuis van Antwerpen. Ik ben orthoptiste. Dat is iemand die zich bezighoudt met het tweeogig zien. Als je kijkt, zie je één beeld. Maar we hebben wel twee ogen. Het beeld van het rechter- en linkeroog versmelt tot één beeld en dat noemen ze binoculair of tweeogig zicht.”
Erika van Tielen
“Dat is een specialisatie op zich.”
Daisy Godts
“Ik ben eigenlijk de kinesist in de oogheelkunde, zo zeg ik dat tegen patiënten.”
Erika van Tielen
“Is er een opleiding voor?”
Daisy Godts
“In de jaren 70 was er weinig info over. Ik heb via via vernomen dat je in Utrecht voor orthoptist kon studeren. Maar er werden toen 14 orthoptisten opgeleid voor heel Nederland. Er was wel altijd plek voor één buitenlandse student(e), maar die was ingenomen. Dus ben ik een jaar geneeskunde gaan doen in Leuven. Tot ik mocht meedoen aan het sollicitatiegesprek in Utrecht. En dan ben ik meteen geswitcht.”
Erika van Tielen
“Vanwaar die fascinatie?”
Daisy Godts
“Ik wilde altijd al geneeskunde doen. En ik had een nichtje dat scheel keek. Geen idee of zij de reden was maar ik ben dan toch in de oogheelkunde terechtgekomen.”
Erika van Tielen
“En je bent nu een autoriteit op dat vlak?”
Daisy Godts
“Ik werk al heel lang in dit vak en heb 11 jaar in Nederland gewerkt voor ik naar Antwerpen kwam. Vandaag bestaan er trouwens 3 opleidingen voor. Een in Luik, twee in Brussel. Je hoeft niet meer naar het buitenland.”
Steun je Licht voor de Wereld om blinde en slechtziende mensen te helpen in Afrika?
Erika van Tielen
“Wat is jouw specifieke vakgebied?”
Daisy Godts
“ Als je ogen niet mooi samenwerken, ga je dubbel zien. Ik kijk naar de oorzaken. Zoals een trauma of verkeersongeval: denk aan breuken of spieren die beschadigd zijn.
Ook door je leeftijd kan je gaan dubbelzien omdat je spieren slapper worden waardoor je ogen een beetje gaan afwijken. Dan heb je ook nog alle neurologische afwijkingen. Zoals een hersentumor, aneurysma en hersenbloeding. Of neem iemand die als kind scheel keek. Een scheel oogje wordt in de hersenen uitgeschakeld. En die uitschakeling veroorzaakt een lui oog. Zo’n luiheid kan betekenen dat je zelfs koeiengrote letters niet meer kan lezen.
Nu, dat is één reden voor luiheid. Andere reden: je hebt één oog dat perfect ziet en het andere oog heeft een bril nodig. Dan gaan je hersenen verder kijken met het goede oog en het andere oog wordt niet meer gebruikt. En dat oog niet gebruiken leidt tot luiheid.
Derde oorzaak van luiheid: er zit een troebeling waardoor er een plak voor de virtuele as komt. Het oog ontwikkelt niet, wordt niet meer gebruikt en wordt dus lui. Dat is de ergste vorm en noemen ze amblyopie: het moeilijkste om te behandelen.
Schildklierpatiënten gaan ook vaak dubbelzien, en die associatie ziet men niet altijd. Maar de spieren van patiënten met schildklierafwijkingen kunnen dik worden. En dan kan de spier niet meer rekken waardoor je oog niet helemaal naar buiten kan. En dan ga je dubbelzien.
Ook met kindjes met aangeboren staar werk ik. Namelijk: 27 jaar geleden werd er een lens aan de Universiteit van Antwerpen ontwikkeld, ideaal voor kinderen met cataract. Bij een normale operatie haal je het troebele gedeelte eruit en er wordt een kunstlens in geplaatst in dat zakje. Maar bij baby’s is het kapsel helemaal troebel. Bij volwassenen gebeurt dat ook, maar dat behandelen we met een laser.
Dat laseren lukt niet bij baby’s en kinderen. De ontwikkelde implantaat-lens is wel een spectaculaire oplossing die weliswaar zeer moeilijk in te planten is. Zelf doe ik de visuele revalidatie bij die kindjes. Want na de implantatie-lenzen begint het eigenlijk pas. Je moet de bril aanpassen of kijken of de ogen moeten afgeplakt worden. Op het eerste levensjaar groeit je oog enorm.
Het is heel belangrijk dat een oogaandoening zo snel mogelijk wordt opgespoord. Stel: je hebt een baby met cataract aan één oog. Dan zie je soms een witte pupil. Da’s al een erge vorm. Er kan geen licht naar binnen of buiten, dus het oog wordt niet gebruikt. We zien via ons brein met onze ogen. Dus er wordt dan in de hersenen van alles niet ontwikkeld. En als dat te lang duurt en je ziet een kind van 3 à 4 maanden, dan ben je eigenlijk al te laat en dat is frustrerend.
Dat is het grote probleem in landen waar de gezondheidszorg niet goed is: het wordt allemaal te laat ontdekt, te weinig opgevolgd.”
Erika van Tielen
“Zoals in Afrika. Is dat de reden waarom je de noodzaak voelde om daar te gaan helpen?”
Daisy Godts
“Ik ben 15 jaar geleden gestart met ontwikkelingswerk, in het noorden van de Dominicaanse Republiek. Ik voelde me daar erg nuttig en dat gaf veel voldoening. Ook in India ben ik geweest. En in 2013 ben ik voor het eerst met Licht voor de Wereld naar Congo geweest. Vooral om opleiding te geven. En dat vind ik het goede aan Licht voor de Wereld: zij investeren ter plaatse in infrastructuur en leiden mensen op. En dat is schitterend want als wij weg zijn, kunnen de mensen daar verder.
Erika van Tielen
“Hoelang ga je op missie?”
Daisy Godts
“Heel kort. Een weekje of 10 dagen is genoeg. Je kan beter vaker gaan dan te lang. Want wat je ze vertelt, moeten ze even kunnen verwerken en implementeren. Als je daarna terug gaat, kun je zien of ze het gedaan hebben. En soms ben je teleurgesteld omdat ze het niet deden. Dan voel ik me een strenge lerares.”
Steun ons in de strijd tegen vermijdbare blindheid in Congo, Rwanda en Tanzania:
Erika van Tielen
“Zie je dezelfde ziektebeelden als in Europa? Of zijn er ook andere zaken die daar meer voorkomen?”
Daisy Godts
“Het is er erger dan bij ons, omdat het allemaal te lang op zijn beloop is gelaten. Je ziet trauma’s die eigenlijk behandeld hadden kunnen worden als de patiënt op tijd was geweest. Cataract is de meest voorkomende oorzaak van blindheid in Afrika. En bij kinderen moet je heel snel zijn. Want bij cataract aan beide ogen krijg je trillende ogen en je leert ook niet. Dan geraak je achterop. Ik heb veel kindjes gezien die visuele revalidatie kregen maar wel veel meer dan bij ons.”
Erika van Tielen
“En dat maakt het voor die kinderen minder makkelijk om mee te draaien in de maatschappij.”
Daisy Godts
“Bij ons zijn er allerlei voorzieningen voor blinden en slechtzienden. In Afrika veel minder. Maar Licht voor de Wereld investeert ook in inclusieve educatie. Dus ze helpen kinderen om in het onderwijs terecht te komen. Maar: je ziet dan klassen van 50 met één blind kindje. En dat is niet evident. Bij ons is de verlichting beter, er is elektronische apparatuur, er zijn beeldschermloepjes. Die zijn er niet in Afrika. Al hebben ze misschien meer hulp van familie.”
Erika van Tielen
“Is er meer hulp, denk je? Want je hoort verhalen van mensen die echt verstoten worden omdat ze een visuele beperking hebben.”
Daisy Godts
“Bij bepaalde culturen is er inderdaad uitstoting. Ze leggen ook niet altijd de link dat er iets ergs aan de hand is. Bijvoorbeeld: het kindje lijkt gewoon op de grootvader want die heeft ook witte pupillen.”
Erika van Tielen
“Zetten jullie ook in op sensibilisering naar de bredere maatschappij?”
Daisy Godts
“Jazeker. In Afrika is investeren in screening belangrijk. En sensibiliseren van de bevolking, al is dat moeilijk als je in the middle of nowhere bent.”
Erika van Tielen
“Hoeveel missies heb je intussen gedaan voor Licht voor de Wereld?”
Daisy Godts
“Ik ben 3 à 4 keer naar Congo geweest. En dit jaar nog naar Rwanda. Ik ben wel fan geworden van Rwanda want dat is echt een land dat werkt. De wegen en het hospitaal zijn er goed, de mensen zijn goed opgeleid, en ze doen er ook elke maand één dag community-werk: iedereen doet dan iets voor het land om het beter te maken.”
Erika van Tielen
“Als je naar je andere missies kijkt, is er iets wat eruit springt?”
Daisy Godts
“De drive van die mensen om te studeren vind ik bewonderenswaardig. Een van de oogartsen bijvoorbeeld in Rwanda heeft oogheelkunde in Congo gestudeerd en is dan naar Parijs gegaan. Vanuit Afrika is dat toch niet zo evident. Ander voorbeeld: een van de mensen uit Lubumbashi is 6 maanden naar India geweest om te studeren. Dat engagement vind ik heel knap.”
Nog een anekdote misschien. Ik had van mijn universiteit USB-sticks met cursussen gekregen. Want in Afrika kunnen ze geen boeken kopen. Probleem: ze hadden daar geen computer om die USB-sticks in te steken. Het jaar erna ging ik terug met 6 tweedehands laptops. Probleem: ze hadden nog nooit met een laptop gewerkt. Wij staan daar totaal niet bij stil.”
Erika van Tielen
“Er is nog veel werk aan de winkel. Maar ik hoor ook veel positief nieuws, mooie zaken voor de toekomst. Blijf je zelf nog gaan?”
Daisy Godts
“Ik hoop het. Dat hangt ook een beetje van Licht voor de Wereld af, als ze mij willen zenden. Ze hebben trouwens in Congo weer een nieuw ziekenhuis geopend. Ik vind het ook goed dat dezelfde persoon teruggaat. Want te veel verschillende mensen om hetzelfde te leren, dat geeft verwarring. Ik zit nu ook in een Whatsapp-groep, zo kunnen ze snel vragen stellen.
Erika van Tielen
“Tot slot: hoe kunnen wij van hieruit ons steentje bijdragen?”
Daisy Godts
“Dan denk ik vooral aan financiële steun. Je kan als bedrijf zaken opsturen maar dan moet het transport wel mogelijk zijn. Die 6 laptops pasten gewoon in onze koffers. Dat kan je dus meenemen.”
Erika van Tielen
“Droom je nog van een of andere ontwikkeling in jouw vakgebied?”
Daisy Godts
“Ik hoop dat ik nog kan blijven reizen. Ik doe dat graag en heb het geluk dat ik vaak word gevraagd om les te geven.”
Erika van Tielen
“Een of andere medische oplossing waarop je nog zit te wachten?”
Daisy Godts
“In een screening alles kunnen ontdekken is heel belangrijk, zowel hier als ginder. Ik denk dat er intussen toch al veel mogelijk is, zelfs in Afrika.”
Voor maar 52 euro schenk je iemand een zichtreddende cataractoperatie. Doe een gift. |
