Rwanda telt slechts 18 oogartsen voor 12,3 miljoen inwoners. Deze cijfers tonen duidelijk aan dat er een het schrijnend tekort is aan gekwalificeerd personeel in de oogzorg. Samen met haar lokale partner, het Kabgayi oogziekenhuis, stelt Licht voor de Wereld alles in het werk om oogzorg voor iedereen toegankelijk te maken en om gespecialiseerd medisch personeel op te leiden.
Armoede, transport, onwetendheid
Hoewel Rwanda er duidelijk op vooruitgegaan is, ook wat gezondheidszorg betreft, blijven een aantal barrières de toegang tot kwaliteitsoogzorg bemoeilijken.
| 120.000 blinde Rwandezen
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) telt Rwanda 511.000 inwoners met een visuele beperking; 120.000 van hen zijn blind. Naar schatting is er ook, bij 12 procent van de bevolking, sprake van een refractieafwijking. Dit betekent dat deze mensen, met een aangepaste bril, goed zouden kunnen zien. |
De armoede waarin een groot deel van de bevolking leeft is één van die barrières. Bijna 44 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens, vooral in landelijke gebieden.
De directe en indirecte kosten, angst en onwetendheid maar ook culturele factoren zorgen ervoor dat veel Rwandezen met oogproblemen niet naar een gezondheidscentrum of een ziekenhuis gaan. 90 procent van de bevolking is bij de ziekteverzekering aangesloten maar het zijn vaak de allerarmste mensen die uitgesloten zijn van dit systeem. Zij laten zich niet onderzoeken omdat ze vrezen de behandeling niet te kunnen betalen. Indirecte kosten zoals de transportkosten, het feit dat de patiënt zelf eten moet meebrengen naar het ziekenhuis en het loonverlies tijdens zijn afwezigheid spelen ook een rol. De culturele achtergrond en het taboe rond elke vorm van handicap zijn eveneens bepalende factoren. De betrokkenen proberen hun blindheid of de blinde persoon zelf verborgen te houden voor hun gemeenschap.
Gebrek aan degelijk opgeleid personeel
Er zijn in Rwanda te weinig diensten die kwalitatieve oogzorg verstrekken en bovendien zijn de meeste diensten ook nog in de hoofdstad Kigali gevestigd. Daarbij komt dat de bestaande diensten te kampen hebben met een aanzienlijk tekort aan gespecialiseerd personeel.
De oogzorg die door de overheid verstrekt wordt, volgt de structuur van de gezondheidszorg in het algemeen: het gaat om een gedecentraliseerde piramidestructuur.
Op dorpsniveau zette de overheid recent gezondheidswerkers in die de bevolking sensibiliseren en de basisbeginselen van oogzorg bijbrengen. Tot op heden zouden er zo’n 45.000 mensen een opleiding hebben gevolgd.
Een stap hoger, in de gezondheidscentra, zijn er minimum vijf verpleegkundigen per centrum die opgeleid zijn om oogpatiënten te onderzoeken en een diagnose te stellen. Basisgeneesmiddelen en leesbrillen zijn voorhanden, zodat ze eenvoudige oogziekten ter plaatse kunnen behandelen. De moeilijkere gevallen moeten de verplegers doorverwijzen naar het districtziekenhuis. Hun basiskennis is in sommige gevallen te beperkt om een correcte diagnose te stellen.
Een team van Kabgayi voert een mobiele kliniek uit om patiënten te verzorgen in de meest afgelegen dorpen van Rwanda. © Dieter Telemans.
Op districtsniveau zet de overheid gespecialiseerde oogverplegers (TSO’s) in. Maar het land telt slechts 145 TSO’s. Dit is onvoldoende om kwaliteitsvolle oogzorg te bieden aan de vele patiënten met ernstige oogproblemen.
Op het nationaal niveau tellen we vandaag 18 gediplomeerde oogartsen, die hun beroep uitoefenen. Helaas heeft de meerderheid van de Rwandese oogartsen weinig ervaring als het gaat om oogoperaties. Ze zijn niet altijd opgeleid in de verschillende sub-specialismen, wat noodzakelijk is om de verschillende types van – vooral chirurgische – oogzorg te kunnen verstrekken.
Steun Licht voor de Wereld en schenk zicht aan blinde mensen in Rwanda:
Vooruitgang
Het personeel van het Kabgayi oogziekenhuis onderzoekt patiënten voor de operatiezaal.
Het personeelstekort oplossen is de belangrijkste uitdaging op het vlak van gezondheidszorg. Daartoe heeft de Rwandese overheid voorrang gegeven aan de volksgezondheid in het ontwikkelingsprogramma ‘Vision2020’. Dit programma werd in 2000 gelanceerd en heeft tot doel om tegen 2020 de armoede en gezondheidsproblemen drastisch te verminderen.
Het oogziekenhuis van Kabgayi is sinds 2003 een partner van Licht voor de Wereld en speelt een leidende rol in de opleiding van gespecialiseerd medisch personeel in oogzorg (verplegers, TSO’s). Omwille van de expertise en kwaliteit van de verstrekte oogzorg werd het ziekenhuis in 2012 erkend als referentiecentrum voor oogzorg. Dit verklaart waarom het ziekenhuis jaarlijks vele studenten en stagiairs, alsook TSO’s en verplegers die in kleine gezondheidscentra en districtziekenhuizen in het hele land werken, opleidt.
Tot in 2009 werden in heel Rwanda gemiddeld niet meer dan 2.800 cataractoperaties per jaar uitgevoerd. In 2016 waren dat er ongeveer 6.500 waarvan 5.838 in Kabgayi! (Bron: Rwanda Health Management Information System (RHMIS, 2016))
Ten slotte is het sinds 2018 ook mogelijk een opleiding tot oogarts te volgen in het land zelf dankzij de opening van het Rwanda International Institute of Ophthalmology in Kigali. Voordien moesten de kandidaten naar het buitenland, vb. naar Oeganda of Tanzania, om oogheelkunde te studeren.
| ‘Toekomst in Zicht’
In het programma 2017-2021, ‘Toekomst in Zicht’, hebben Licht voor de Wereld en het Kabgayi oogziekenhuis zich tot doel gesteld om oogzorg te verlenen aan ten minste 212.000 patiënten. We willen minimaal 19.800 patiënten met een oogziekte opereren. Het programma voorziet ook in de opleiding van minstens 93 personeelsleden die werkzaam zijn in de oogheelkundige diensten van de verschillende Rwandese gezondheidscentra en districtziekenhuizen. We kunnen stellen dat we goed op weg zijn om deze doestellingen te behalen:
|
Ook jij kan ons helpen de toegang tot oogzorg in Rwanda te verbeteren. Met 52 euro red je het zicht van een volwassene. Een operatie die het leven van een kind verandert, kost amper 150 euro. Doe een gift.
